Midden-Holland
De regio Midden-Holland wordt gevormd door het werkgebied van de Omgevingsdienst Midden-Holland. Het betreft het gebied van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Krimpenerwaard, Waddinxveen en Zuidplas. In de regio Midden-Holland gaan we, samen met de Provincie Zuid-Holland en de Omgevingsdienst, aan de slag met de zes gemeenten van de regio.
In Midden-Holland wordt het volgende nagestreefd:
- Bouwstenen uitwerken voor een regionaal bodembeleid, met aandacht voor andere bodemkwaliteiten én wensen ten aanzien van de bodem (beide bezien vanuit maatschappelijke opgaven);
- Goed beslagen op pad gaan naar een bodembewuste invulling van de kerninstrumenten van de Omgevingswet;
- Een goede en prettige uitwerking van de warme overdracht (herindeling van het takenpakket bodem door de komst van de Omgevingswet).
Inmiddels is gebleken dat het niet gaat lukken om binnen Midden-Holland deze resultaten volledig te bereiken. We zijn daarom een aantal projecten in de andere regio’s in Zuid-Holland opgestart om meer bouwstenen te kunnen ontwikkelen. Zie het kopje ‘opschalen’ voor meer informatie hierover.
De regio
De regio Midden-Holland is al geruime tijd aan de slag met de bodem. Zo is er een actieve omgevingsdienst die het onderwerp bodem op verschillende manieren al jaren op de kaart zet en bodem koppelt aan verschillende opgaven in het fysieke domein. Daarnaast heeft de provincie Zuid-Holland al veel instrumenten ontwikkeld die horen bij het concept van 3D-ordening. Van die instrumenten wordt in dit regio-project gebruik gemaakt. Dit maakt dat het onderwerp bodem al actief wordt benaderd. Een concrete stap richting, bijvoorbeeld, een integrale omgevingsvisie/plan met ruimte voor de bodem is nieuw en blijft nog lastig.
De afgelopen maanden zijn er meerdere bijeenkomsten geweest met gemeenten om te ontdekken waar de behoefte zit en waar samen de diepte van echte meerwaarde kan zijn. Bij een aantal gemeenten is het project langs geweest om bodem intern meer op de kaart te zetten. Ook is er aangehaakt bij diverse overleggen gericht op een aantal maatschappelijke opgaven zoals klimaatadaptatie en energietransitie, om ook daar het belang van bodem voor het voetlicht te brengen. De thema’s biodiversiteit, energie, stedelijke omgeving, bodemdaling en klimaatadaptatie lijken de rode draad qua opgaven te zijn. Bij diverse gemeenten zijn we aan de slag gegaan met deze opgaven. Zo hebben we voor de gemeente Waddinxveen een visie op de ondergrond ontwikkeld en zijn we voor Gouda bezig geweest met de warmtevisie in combinatie met de ontwikkelingen in de Spoorzone. Op dit moment wordt er gewerkt aan een gebiedsgenese van de regio, dat uiteindelijk een gedetailleerder beeld van de ondergrond zal geven en op deze manier voor inzicht zorgt bij belanghebbenden.
Opschalen
Sinds de start van het project ‘Samen de Diepte in’ volledig actief te zijn geweest in de regio Midden-Holland, is de tijd gekomen om op te schalen. Samen met gemeenten en omgevingsdiensten uit andere delen van Zuid-Holland bekijken we hoe we geleerde lessen kunnen delen en toepassen. Op dit moment lopen er een drietal projecten:
1. Goeree-Overflakkee. In Goeree wordt gewerkt aan een proef-omgevingsplan in het kader van de Omgevingswet. Samen met de gemeenten leggen wij hier ook de basis voor de ontwikkeling van goede omgevingsplanregels omtrent de bodem. Op dit moment brengen we vooral verdieping aan op de thema’s archeologie, kabels en leidingen en bodemkwaliteit. De opgestelde omgevingsplanregels kunnen als bron voor andere gemeenten dienen om te bepalen hoe omgegaan kan worden met het thema bodem in het omgevingsplan.
2. Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid. Ook deze omgevingsdienst is bezig met een proef-omgevingsplan, maar dan voor een gebied in de gemeente Papendrecht. Ook hier wordt bezien welke opgaven de bodem raken en welke omgevingsplanregels opgesteld dienen te worden om optimaal gebruik te maken van de bodem en te beschermen waar nodig. Eind 2020 heeft een eerste sessie plaatsgevonden om deze opgaven te definiëren. De uitkomst van de sessie was een bodem routekaart waarmee de gemeente zelf de vereiste volgende stappen kan zetten.
3. Hellevoetsluis. In Hellevoetsluis staan de gemeente aan de start van het implementatietraject van de Omgevingswet. Vooruitlopend op het Omgevingsplan en de Omgevingsvisie inventariseren we welke (bodem)aspecten en opgaven aandacht behoeven en adviseren op basis daarvan over het proces. Ook hier geeft een bodem routekaart de gemeente handvatten om zelf actief aan de slag te gaan met het thema bodem onder de Omgevingswet.
Gebiedsgenese Midden-Holland
Ondersteund door Samen de diepte in wordt voor de regio Midden-Holland een gebiedsgenese gemaakt. Een gebiedsgenese verbeeldt de manier waarop de ondergrond een rol heeft gespeeld bij de ontwikkeling van een gebied en is daarmee een hulpmiddel om het natuurlijk systeem uit te leggen en te begrijpen. Meestal wordt een gebiedsgenese gemaakt voor één gemeente. In Midden-Holland wordt dit voor de gehele regio gedaan. De regio Midden-Holland omvat zes gemeenten (Alphen aan den Rijn, Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Krimpenerwaard, Waddinxveen en Zuidplas).
De gebiedsgenese kan het fundament vormen voor de omgevingsvisies van gemeenten die veel belang hechten aan klimaatadaptatie en het benutten van kansen in de ondergrond. Bij het maken van een gebiedsgenese zijn meerdere disciplines betrokken en is een diversiteit aan informatie nodig. Gedacht kan bijvoorbeeld worden aan de hoogtekaart, de archeologische verwachtingskaart en de cultuurhistorische waardenkaart, maar ook aan het grondgebruik, de geomorfologische kaart en de leggers van de waterschappen.
De aftrap voor de gebiedsgenese heeft plaatsgevonden tijdens een startbijeenkomst, waarin naast disciplines vanuit de Omgevingsdienst Midden-Holland ook vertegenwoordigers van de waterschappen en de provincie Zuid-Holland aanwezig waren. Bij de gebiedsgenese Midden-Holland wordt de regio in drie deelgebieden verdeeld. Randvoorwaarde hierbij was dat de gemeentegrenzen gerespecteerd zouden worden. De driedeling is gemaakt op basis van fysieke ligging en samenstelling van de ondergrond. Verder worden er dwarsdoorsnedes van de drie deelgebieden verbeeldt, zodat de verschillende lagen zichtbaar worden.
Netwerken in de regio
Binnen de regio is behoefte om met het eigen netwerk over de rol van de ondergrond te praten. Daarom werd op 5 maart 2020 de eerste “ODMH-bodemborrel” georganiseerd, met als thema ‘de bodem in verandering’. De bodemborrel draait om ontmoeten, inspiratie opdoen en met elkaar in gesprek gaan. “Bodem in verandering” gaat over maatschappelijke uitdagingen en de rol van de bodem en ondergrond daarin. De ondergrond verbindt de teams Bodem, ROM en Duurzaamheid van de ODMH. En natuurlijk is de ondergrond ook iets van de gemeenten in het gebied – daarin vervult de ODMH een sleutelrol.
Na een presentatie van consortium ‘Samen de diepte in’ is met collega’s gesproken over het verankeren van de ondergrond in omgevingsvisies en omgevingsplannen. Na de presentatie is in groepen nagedacht over de regio: ken je regio, wat speelt er, waar zitten de uitdagingen maar vooral ook waar zitten de kansen. En dat in het licht van de grote maatschappelijke opgaven die er liggen. Denk daarbij aan klimaatadaptatie en energietransitie, maar ook aan bijvoorbeeld woningbouw en (agrarische) bedrijvigheid. Alle deelnemers waren hierover betrokken en enthousiast met elkaar in gesprek. Die gesprekken gingen ook door tijdens de afsluitende borrel. Erg leuk! De bodemborrel blijkt een geslaagde methode te zijn voor kennisdoorwerking en netwerken.
Geleerde lessen
De diverse projecten in Midden-Holland en de rest van Zuid-Holland leveren waardevolle lessen op. In de loop van het jaar koppelen we deze lessen terug door middel van onder andere een bestuurlijke bijeenkomst en een bijeenkomst met meerdere regio’s. Natuurlijk publiceren wij deze ook te zijner tijd op deze website.
