Met de komst van de Omgevingswet hebben gemeenten de kans en de opdracht om ruimtelijke en maatschappelijke opgaven en beheeropgaven in het fysieke domein in samenhang op te pakken. Een van de instrumenten om dat mee te regelen is het omgevingsplan. Het programma Bodembeheer van de Toekomst heeft diverse informatieproducten en webinars ontwikkeld die behulpzaam zijn bij het formuleren van regels over bodem, ondergrond en grondwater in het omgevingsplan en het maken van de juiste keuzen hierbij.
De producten op deze website zijn voor alle gemeenten en omgevingsdiensten van Nederland geschikt om te gebruiken als ‘kick start’ bij het opnemen van regels over de kwaliteit en het systeem van bodem, grondwater en ondergrond in omgevingsplannen. De producten bieden achtergrondinformatie, overzicht en praktische voorbeelden. Vanzelfsprekend is het noodzakelijk en nuttig dat bij de uitwerking samenwerking plaatsvindt met andere overheden (provincie, waterschap, buurgemeenten) en relevante actoren in de regio. Er is daarom ook aandacht besteed aan het proces om te komen tot de invulling van bodemaspecten in een omgevingsplan.
Er is binnen Bodembeheer van de Toekomst gewerkt in een publiek-private samenwerking. Professionals van RWS/Bodem+, gemeenten, omgevingsdiensten, adviesbureaus en zzp-ers zijn samen aan de slag gegaan. Het opstellen van de circa 70 informatieproducten is gebeurd in 3 fases tussen voorjaar 2020 en najaar 2022. Het werkveld heeft via een enquête en verschillende bijeenkomsten de focus van de inhoud mede bepaald.
In onderstaande tabel is aangevinkt welke producten per onderwerp beschikbaar zijn. Per bouwsteen zijn verschillende informatieproducten beschikbaar:
Het programma Bodembeheer van de Toekomst heeft zich gericht op de voorbereiding en de komst van de Omgevingswet, voor het thema bodem, ondergrond en grondwater. Het gaat daarbij om het omzetten van de huidige bodemregels (met name gericht op de chemische bodemkwaliteit) naar het nieuwe stelsel én over de verbreding van het thema bodem, zodat het goed kan bijdragen aan een integrale aanpak van de fysieke leefomgeving. De verbreding was een relatief nieuw onderwerp, en in veel gevallen was het ook echt pionieren, niemand had immers nog ervaring met de Omgevingswet. In het programma is veel ervaring opgedaan en inhoudelijke kennis ontwikkeld. Veel van de kennis is in onze producten geland. Daarnaast delen wij graag hieronder een aantal algemene bevindingen en geleerde lessen:
Onze bouwstenen bieden verschillende varianten van regels aan ter inspiratie, maar treden niet in de lokale afweging die de gemeente zelf moet maken.
Eventuele negatieve effecten van maatschappelijke activiteiten op de kwaliteit van de bodem moeten worden tegengegaan zonder deze activiteiten onmogelijk te maken.
Het gaat hier zowel om het functioneren als systeem als om afzonderlijke kwaliteiten van de bodem.
In deze bouwsteen staan de regels uit de Aanvullingswet bodem, het Aanvullingsbesluit bodem, en de Aanvullingsregeling bodem Omgevingswet centraal.
In deze bouwsteen wordt beoogd Toepasbare regels en vragenbomen op te stellen voor generieke onderwerpen en/of activiteiten binnen het thema Bodem & Ondergrond, die voortvloeien uit juridische voorbeeldregels waarvoor een beleidsruimte geldt die door gemeenten kan worden ingevuld.
Deze bouwsteen focust op het ordenen en positioneren van ruimtelijke functies in de ondergrondse ruimte, in het besef dat daar een natuurlijk systeem is dat kansen biedt en kwetsbaarheden met zich meedraagt.
Onder de Omgevingswet (Ow) zullen gemeenten als beheerder van de fysieke ruimte een verantwoordelijkheid hebben. Een gemeente kan bodemkwaliteitskaders opstellen en lokale beleidsregels maken. Deze bouwsteen faciliteert hen om deze toekomstige uitdagingen goed te kunnen oppakken.
Het doel van deze bouwsteen is voor de onderwerpen bodembiodiversiteit en het vastleggen van koolstof hulpmiddelen te ontwikkelen voor in het omgevingsplan.
In deze bouwsteen werken we inhoudelijke zaken hiervoor uit en geven we ook procesmatige tips om het ‘systeem grondwater’ goed te gebruiken en te beschermen.
Deze bouwsteen beoogt inzicht te bieden in het complexe onderwerp van voormalige stortplaatsen, gezien over de nazorg van voormalige stortplaatsen in de Omgevingswet weinig specifiek geregeld is, maar het concrete vraagstukken en aandachtspunten kan betreffen.
Bodem en ondergrond (het bodem en watersysteem) zijn daadwerkelijk vaak onderbelicht in de afwegingen voor klimaatadaptatie, maatregelen en de daarmee te stellen regels in het omgevingsplan voor klimaatadaptatie. Voor de haalbaarheid en duurzaamheid van maatregelen voor klimaatadaptatie is het perspectief van bodem en ondergrond onmisbaar. Onze focus in deze bouwsteen is concrete ondersteuning bij het maken van regels in het omgevingsplan.
Het doel van de bouwsteen bodemenergie is concrete invulling bieden bij het stellen van regels voor bodemenergiesystemen en opslag van warmte en koude in de ondergrond (tot 500 m-mv) door gemeenten in het omgevingsplan.
Het doel van deze bouwsteen is om ondersteuning te bieden bij het stellen van regels door gemeenten in het Omgevingsplan. Zeker voor een relatief nieuwe functie is dat relevant. Voedselbossen bijvoorbeeld lopen vaak tegen de sectorale regels op van voor de Omgevingswet. Met een breed netwerk is daar een analyse van gemaakt.
Ruim 75 jaar na de Tweede Wereldoorlog liggen in de Nederlandse grond en waterbodem, verspreid over het hele land, nog ontplofbare oorlogsresten. Ze zijn een gevaar omdat in de bodem explosieven aanwezig zijn die ongecontroleerd tot ontploffing kunnen komen. Bijvoorbeeld als een graafmachine een oude vliegtuigbom raakt. Of als kinderen met gevonden granaten gaan spelen.
Het team dat heeft gewerkt aan de producten bestond was publiek-privaat. De organisatie bestond uit Gerd de Kruif, Corinne Koot (Witteveen + Bos), Martijn Mekkink (TAUW) en Marco Vergeer (Royal HaskoningDHV). Zij werkten samen met een kernteam van enthousiaste deskundigen van gemeenten en omgevingsdiensten, Bodem+ en een aantal externe partijen. Er is nauw samengewerkt met het VNG programma dat is gericht op staalkaarten voor het omgevingsplan. Onze producten zijn daar getoetst.
