Gelderland

Ruimtelijke diversiteit in Gelderland

Gelderland is qua landoppervlakte de grootste provincie van Nederland en telt maar liefst 51 gemeenten. Door de grootte en de excentrieke vorm bestaan er grote fysisch geografische verschillen binnen de provincie. Het gevolg is dat het niet eenvoudig is om eenduidige opgaven te destilleren voor de gehele provincie op het gebied van het thema bodem en ondergrond. Rivierenland kampt bijvoorbeeld met andere problematiek dan de hoge Veluwe en de Achterhoek is moeilijk te vergelijken met de dichter bebouwde regio rond Arnhem.

Snelkookpansessies Gelderland gereed

Als afsluiting van onze werkzaamheden in de regio Gelderland, zijn voor vijf verschillende regio’s binnen de provincie snelkookpansessies gehouden. Tijdens deze snelkookpansessies zijn we samen met de deelnemers in een bepaald onderwerp gedoken om met een gerichte sessie antwoord / ondersteuning te geven aan bepaalde vragen/thema’s. Via onderstaande links zijn de verslagen van de sessies uit de deelnemende regio’s terug te lezen. Naar aanleiding van de snelkookpansessie en om het traject Samen de diepte in af te sluiten is een artikel gepubliceerd. Klik hier om deze in te zien.

–

Opgaven en kennis uit de regio

De insteek bij het vervolg is om de verschillende regio’s zoveel mogelijk te ondersteunen bij onderwerpen die voor de specifieke regio van belang is. Het is overal duidelijk dat de Omgevingswet voor de deur staat, maar het blijft een zoektocht naar de een goede inbedding van het domein bodem en ondergrond. Bij de inventarisatie van opgaven en ambities valt op dat veel vragen nog betrekking hebben op het traditionele bodemwerkveld. Een terugkerende vraag is: ‘Hoe is adequaat milieukundig bodembeleid en onderzoek geborgd onder de Omgevingswet en welke stappen moeten worden gezet om hier een adequate bijdrage aan te leveren?’. Hoewel we de regio ook bij deze belangrijke thematiek proberen te ondersteunen, ligt de focus binnen dit project meer op de verbrede thematiek en trachten we de aansluiting te zoeken met de gestelde opgaven en ambities binnen de regio.

Gelders programma

Ondanks de diversiteit heeft de provincie vergaande ambities bij het oplossen van actuele maatschappelijke opgaven en ziet daarbij een centrale rol voor de ondergrond. In Gelderland is samen met de deelnemende gemeenten en het Gelders Ondergrond Overleg (GOO) gewerkt aan een Gelders programma, waarbij de belangen van de diverse regio’s zo optimaal mogelijk zijn behartigd. De ondergrond is de basis van de fysieke leefomgeving en moet als zodanig worden verweven in het instrumentarium van de Omgevingswet. Het is uiteindelijk de bedoeling, zonder aparte (sectorale) paragrafen op te moeten nemen. Naast de traditionele bodemkwaliteitszorg vraagt dit ook een (vernieuwde) interactie met andere sectoren.

Na de kickoff bijeenkomst in februari 2019 hebben we als het ware een tour door Gelderland gemaakt om te inventariseren wat er precies speelt en waar behoeften vanuit de regio’s liggen. Op basis van deze gesprekken is een uitvoerige lijst gedestilleerd die als basis dient voor het Gelders programma. In alle regio’s wordt gezien dat bodem en ondergrond een rol (kunnen) spelen bij het oplossen van maatschappelijke opgaven, zoals energietransitie, klimaatadaptatie, behoud van biodiversiteit, verduurzaming van het landbouwgebruik. Er is tevens ingezien dat de bodem niet alleen een bijdrage kan leveren aan maatschappelijke opgaven, maar dat werkzaamheden ten aanzien van deze opgaven ook een impact hebben op het bodem (en water)systeem.

Bodem voor het voetlicht – Spreektijd bodem

De rol die bodem en ondergrond kan spelen bij opgaven moet beter en breder bekend worden, zowel naar andere inhoudelijke werkvelden als naar generalisten, en degenen die de omgevingsvisies en plannen opstellen. Om dit te bewerkstelligen is een format ontwikkeld, waarin de bodemmedewerker het podium krijgt om het belang van de ondergrond aan de orde te stellen. We noemen dit ‘spreektijd bodem’. Tijdens reguliere overlegmomenten tussen omgevingswetmanagers en/of programmamanagers Omgevingswet in de regio reserveren we tijd om duidelijk te maken hoe hetgeen zich onder het maaiveld bevindt meegenomen zou moeten worden binnen de nieuwe wetgeving. De spreektijd bodem wordt op interactieve wijze ingestoken en streeft naar discussie en aanknopingspunten voor vervolg. Het doel is dat de Omgevingswetmanager oog krijgt voor de ondergrond en weet waar hij of zij naartoe kan gaan.

Door de Corona pandemie hebben de werkzaamheden rond ‘Samen de diepte in’ in regio Gelderland wel enige vertraging opgelopen, maar hebben ze zeker niet stilgestaan!

Nadat er in 2019 al een ‘Spreektijd bodem’ bij de regio Vallei in persoon heeft plaatsgevonden, vond de tweede spreektijd in september 2020 plaats in de regio Rivierenland. Vanwege de maatregelen rond de uitbraak van Covid-19 betrof dit een digitale versie. Klik hier voor een uitgebreid verslag van deze sessie.

Naast de uitgevoerde spreektijden bodem zijn er vergevorderde gesprekken gaande met ook andere regio’s van de provincie Gelderland. Opvallend is de verschillende insteek van de spreektijden bodem door de verschillen in ambities doelstellingen en regionale verschillen. Dit maakt het organiseren van deze sessies uitdagend, afwisselend en aantrekkelijk. Wij verwachten dan ook een zeer wisselend beeld te zien tussen de twee eerder georganiseerde sessies en diegene die nog volgen. Zo zal er een Spreektijd bodem in de regio Nijmegen worden georganiseerd die in het teken staat van de opgave van klimaatadaptatie. waarbij er een samenwerking wordt gezocht met het project DNA in de stad. In de regio OVIJ zal de Spreektijd bodem worden ingericht aan de hand van de energieopgave die speelt in de regio. In de regio Noord-Veluwe is de wens om – in lijn zijn met die van de regio Rivierenland – vanuit een breed perspectief het werkveld van bodem en ondergrond onder de Omgevingswet te benaderen en daarbij het gesprek aan te knopen met planologen en programmamanagers van de Omgevingswet. De aanpak die de regio Arnhem voor ogen heeft, staat hier eigenlijk haaks op. Zij willen juist vanuit gerichte regio-specifieke problemen het gesprek aanknopen met de programmamanagers. Het idee is om een gericht en duidelijk verhaal vanuit het bodem- en ondergrond werkveld neer te zetten, waarbij ze neigen om een soort bodemkwaliteitskaart+ te generen. De verwachting is dat de regio Achterhoek zich bij deze sessies van de regio Arnhem zal gaan aansluiten.

Stadsatlas Culemborg

Voor de gemeente Culemborg is een stadsatlas opgezet, met inzet van studenten. De bestaande Stadsatlas was een analoog rapport (pdf). Hierdoor zijn de kaarten niet makkelijk te actualiseren en te gebruiken, waardoor de Stadsatlas in de praktijk weinig werd gebruikt. Er was behoefte om stapsgewijs te komen tot een meer dynamische, interactieve versie en er is behoefte om hier mee te ‘oefenen’. Er is door ons een selectie aan kaarten gedigitaliseerd, en deze kaarten zijn toegepast in twee praktijkcasussen. In deze eindnotitie zijn de resultaten van dit project gerapporteerd.

Contactpersoon

Daniël Rits

T: +31 6 86 82 20 83

Artikel

Nu echt de diepte in

Interessante links

Omgevingsvisie Gelderland

Startnotitie Omgevingsvisie Nijmegen

Klimaateffectatlas Vallei en Veluwe

Koersdocument Apeldoorn

Laatste resultaten uit de regio

Bestuurlijke interactie en doorwerkingg

Ter afsluiting van het project in Gelderland presenteren we de bevindingen in een bestuurlijke bijeenkomst waarbij regionale bestuurders, omgevingswetmanagers en specialisten met elkaar in gesprek gaan. Een dergelijke bijeenkomst vraagt om een goede formule, aansluiting bij actualiteit en hoge attentiewaarde. Wij zullen dit mede vorm geven met de kennispartners verbonden aan dit project en in nauw overleg met de provincie.

Naast de Spreektijden bodem is het de bedoeling om in samenwerking met Gerd de Kruif van het programma ‘Bodembeheer van de Toekomst’ overige behoeften uit de regio Gelderland in te vullen. Hierbij valt te denken aan een provincie brede bestuurlijk bijeenkomst om zodoende ook van bovenaf de urgentie duidelijk te maken dat bodem en ondergrond een belangrijk onderdeel uitmaken van de ruimtelijke ontwikkelingen. Vanwege de toenemende druk op de fysieke leefomgeving (zowel boven- als ondergrond) is het van belang om bij tijds na te denken over de ruimtelijke inrichting en welke belangen en functies daarbij moeten worden beschermd. De Spreektijden bodem kunnen als input worden gebruikt voor de bestuurlijke bijeenkomst, zodat ervaringen kunnen worden gedeeld, inhoudelijk van elkaar kan worden geleerd en de belangen van bodem en ondergrond van onder- en bovenaf in de organisatie wordt aangestipt. Als leidraad wordt hierbij gekeken naar hoe zo’n bestuurlijke bijeenkomst in Midden- en West Brabant is verlopen. Deze sessie zal zich dan natuurlijk richten op de Gelderse problematiek en uitdagingen.