Pilots

Binnen het programma Ondergrond InZicht zijn vier pilotprojecten uitgevoerd. In de pilotprojecten is praktijkervaring opgedaan met het visualiseren van ondergrondvraagstukken. Op deze pagina staan de resultaten van de vier pilots. De resultaten dienen ter inspiratie. In alle gevallen blijkt de relatie tussen de kansen uit de ondergrond en de inrichtingsmogelijkheden bovengronds aanleiding om een visualisatie te maken. De geleerde lessen zijn te vinden via de hoofdpagina. Hier presenteren we de resultaten van de verschillende pilotprojecten:

  • Pilot gemeente Enschede
  • Pilot provincie Overijssel en gemeente Zwolle
  • Pilot gemeente Amstelveen
  • Pilot gemeente Tilburg

Pilot gemeente Enschede – aanpakken wateroverlast

De pilot met gemeente Enschede heeft als doel inzicht te geven in de mogelijkheden om water te infiltreren (opnemen) in de bodem. Dit inzicht is nuttig in de uitwerking van klimaatadaptatiemaatregelen, namelijk het aanpakken van regenwateroverlast door infiltratie van regenwater in de bodem.

Gemeente Enschede heeft een GeoTOP schematisatie laten maken door TNO, aangezien deze data nog niet landelijk dekkend beschikbaar zijn. Deze data over de grondsoort is gecombineerd met gegevens over de hellingshoek (afgeleid uit de AHN), kennis over de waterdoorlatendheid van grondsoorten, en landgebruik (water, onverhard, verhard). Een eenvoudige modellering door bodemexperts leidt enerzijds tot een relatieve inschatting van de waterinfiltratiemogelijkheden van regenwater aan maaiveld, en anderzijds tot een relatieve inschatting van de waterinfiltratiemogelijkheden van regenwater op diepte (tot maximaal 10 meter onder maaiveld). De gebruikte tool is de ESRI ArcGIS online Webscene Viewer. Hiervoor is gekozen omdat de gemeente reeds met software van deze leverancier werkt en het voldoende mogelijkheden geeft voor een 3D weergave van de resultaten.

Specifieke geleerde lessen uit deze pilot zijn
  • De visualisatie helpt kritisch nadenken over de inhoud, leidt tot doordenken en meer kennisvragen en antwoorden.
  • Verifieer de visualisatie: klopt het wat je ziet?
  • De keuze voor software (tool) vergt een zorgvuldig afwegingsproces waarin type data, type visualisatie, schaalniveau, werkpraktijk bij gebruiker, en licentiekosten meetellen.
Gebruikte software en data
Data
Software
  • ArcGis Pro en ArcGIS Online
Budget
  • Ca. 20.000 EUR

Pilot provincie Overijssel / gemeente Zwolle – bestaande woonwijken klimaatadaptief maken

De pilot met de provincie Overijssel, gemeente Zwolle en het bureau Toekomst Sterk heeft tot doel om de rol van de ondergrond in maatschappelijke opgaven beter te kunnen duiden door middel van een visualisatie. Daarbij is het klimaatadaptief maken van bestaande woonwijken in Zwolle Noord als casus uitgewerkt.

Bij de aanleg van nieuwe woonwijken wordt vaak wel rekening gehouden met het veranderende klimaat: het riool is ontworpen op de toekomstige piekafvoeren en er is ruimte ingebouwd voor infiltratie en opslag van regenwater. Maar in bestaande woonwijken ligt dat anders. Vaak is er een (grote) rioolvervangingsopgave, en is de (openbare) ruimte niet ingericht op de weersextremen die steeds vaker voorkomen. De kern van het concept Watermachine Zwolle Noord, dat door Toekomst Sterk is ontwikkeld, is om te zorgen dat regenwater zoveel en zo lang mogelijk in het lokale/regionale watersysteem blijft. Het is daarbij van belang om te schakelen in schaalniveaus: maatregelen die je lokaal neemt, moeten bijdragen aan de doelen en opgaven die op regionale schaal spelen. De eigenschappen en de werking van het bodemwatersysteem vormen daarbij de basis.

Om dit concept te visualiseren is door Ondergrond InZicht een visualisatie gemaakt in het programma Unity. De bovengrond van Zwolle is als basis gebruikt. Om de impact op lokale schaal te visualiseren wordt de bodem als het ware ‘opgetild’ om inzicht te krijgen in ondergrondse processen. Vervolgens zoomen we uit, en ‘vliegen’ we met het oppervlaktewater mee voor inzicht in de regionale schaal. Om andere gemeenten te inspireren is een flyer gemaakt waarin het concept is toegelicht en de visualisaties zijn weergegeven. Ook is er een link naar een animatie opgenomen.

Het voorbeeld van Zwolle wordt ook verder toegelicht in een video over de mogelijkheden van het gebruik van 3D visualisaties bij beleidsontwikkeling. De video is in het Engels.

Specifieke geleerde lessen bij deze pilot zijn
  • Keep it simple! Vaak streven we (vanuit onze expertise) naar een zo compleet mogelijk plaatje. Maar het is juist de kracht van het weglaten die een afbeelding van meerwaarde geeft. Denk goed na over wat je wel/niet opneemt, voeg alleen toe als dit je centrale boodschap versterkt. Het streven is juist om een complexe situatie te vereenvoudigen tot zijn essentie.
  • Visualisatie zijn geen absolute waarheden en kennen een context. Presenteer en behandel afbeeldingen ook niet zo. Ze zijn bedoeld om met elkaar in gesprek te gaan, om een kernboodschap over te brengen.
  • Wees niet vooringenomen over welke tool of software pakket je hanteert om een visualisatie te maken. Kies de tool en/of het softwarepakket dat past bij het doel en de doelgroep die je wilt bereiken. De toolbox van het programma Ondergrond InZicht kan daarbij helpen
Gebruikte software en data
Data
 Software
  • Unity, (3D omgeving)
  • Adobe Premiere (video teksten e.d.)
  • Adobe Photoshop (resizen logo’s, stills)
  • Autodesk 3DsMax voor aanpassen van wat 3D geometrie (wadi’s e.d.)
Budget
  • Ca. 35.000 EUR

Pilot gemeente Amstelveen – ondergrond gebruiken bij herontwikkeling

Legmeer is een gebied met meer dan 200 bedrijven dat in de toekomst herontwikkeld wordt tot een gebied met een hoge woningdichtheid, maar ook een groot oppervlakte aan groen en water. In deze fase van het proces zijn proefverkaveling en spelregels opgezet. De huidige spelregels laten vooral de bovengrondse spelregels zien zoals % verharding, % hoogbouw, % groen, etc. In deze Ondergrond Inzicht pilot hebben we samen met het team van Gemeente Amstelveen de bestaande ondergrondse infrastructuur inzichtelijk gemaakt en een interactieve tool ontwikkeld voor het plaatsen van wko-doubletten. Het aantal doubletten en de plaatsing ervan kan geoptimaliseerd worden door niet alleen per kavel naar behoeftes en voorzieningen te kijken, maar deze te combineren. In de tool wordt rekening gehouden met benodigde hoeveelheid energie, de te leveren energie per doublet en de minimaal benodigde afstand tussen doubletten.

Het instrument is eventueel in de toekomst verder te detailleren en aan te vullen met andere behoeftes wanneer het proces verder gevorderd is en de gesprekken in meer detail gevoerd worden.

Gebruikte software en data
Data
  • Bestaande kabels en leidingen
  • Te plannen kavels voor de nieuwe situatie
Software
  • Unity
  • QGIS
Budget
  • Ca 20.000 euro

Pilot gemeente Tilburg – impact van een warmtenet

Gemeente Tilburg faciliteert het verduurzamen van de energievoorziening door de aanleg van een warmtenet in Tilburg-Zuid, gevoed met duurzame warmtebronnen. Dit doet een stevig beroep op de ondergrond. In de huidige planfase van het warmtenetten worden gesprekken gevoerd met stakeholders. Welke ruimteclaims zijn er op grote diepte en verhoudt zich dit tot bodemenergiesystemen en geothermie? Hoe passen de warmteleidingen in de ondiepe ondergrond binnen het straatprofiel? Programma Ondergrond InZicht heeft visualisaties op verschillende schaalniveaus gemaakt: van stadsniveau en grote diepte tot de doorsnede van een straat. De verzamelde data is in GIS beschikbaar voor verdere doorontwikkeling. De gebruikte tools zijn Illustrator gecombineerd met ArcGIS en iMod.

Specifieke geleerde lessen bij deze pilot zijn
  • Bij conceptuele figuren: alleen relevante informatie weergeven, zonder overbodige details.
  • Gebiedskennis is nodig om locatiespecifieke informatie te duiden en herkenningspunten toe te voegen.
  • Visualisatie is communicatiemiddel met stakeholders, zelfs al in de fase van uitwerking
Gebruikte software en data
Data
  • REGIS model (via Dinoloket)
  • DGM deep v4. (via NLOG)
  • Kadaster (riolering diepte en diameter – via Gemeente Tilburg)
  • Locatie en diepte grondwaterwinningen, OBES, GBES (via Gemeente Tilburg)
Software
  • Adobe Illustrator (ADOBE)
  • ArcGIS (ESRI)
  • iMOD (iMOD)
Budget
  • Ca. 20.000 euro
Terug naar hoofdpagina Ondergrond InZicht
Populaire zoekopdracht:Omgevingswet